Yalın guatrlar nedir, tedavisi nasıl yapılır ?

Yalın guatrlar hiç bir içsalgı bozukluğu olmadan (ne tiroyidin aşın çalışması, ne de tiroyit yetmezliği) ve ur ya da iltihap yapısında olmaksızın tiroyit bezinin hacminin artışıdır. Aslında bu tanım, kanserli guatrları kapsamaz; ama, bazı düğümlü guatrlar buna bağlanır. Öte yandan, guatrın ortaya çıkması, genellikle çok sinsi bir tiroyit yetmezliği nedeniyledir.

Yalın guatrlara genellikle kadınlarda raslanır. Bu gözlemin, cinse bağlı bir genetik etmenle ilgili olduğu sanılmaktadır. Bu da, bazı ailelerde, toplumun öteki bölümlerinden daha çok yalın guatrlar görülmesini açıklar. Bu genetik etmenin, kesecik hücrelerinde enzim eksikliğinin, dolayısıyle de hormon yapım bozukluğunun kaynağı olduğu düşünülebilir. Ama başka nedenler de bulunabilir: İyodun eksiklik ya da tersine fazlalığı (yalnızca mineral iyot fazlalığı guatr oluşumuna yolaçıcıdır); bazı iyotsuz ilaçlar; bazı yiyecekler (karnıbahar; sarı şalgam; turp; lahana; soya; mercimek; kolza, v.b.). Bu arada beslenme etmeninin rolünün, yalnızca enzim eksikliğini ortaya çıkarma olduğu sanılmaktadır.
Hastalığın evrimi genellikle iyidir. Ama yalın guatrların da ihtilatlara yolaçabilir.
Alışılmış tedavi ilaç tedavisidir; bazen cerrahi tedaviyle tamamlanabilir.

Nedenleri
Yalın bir guatrın oluşum mekanizmasını anlamak kolaydır. İyotlu hormon salgılaması yetersiz olan bir tiroyit bezinde ortaya çıkar. Bu durum, negatif geri denetim yoluyla, hipotalamus-hipofiz çiftinin uyarılmasına yolaçar. Sonuç olarak, ön hipofiz, tiroyit bezinin ağırlığını ve iyotlu hormonların yapımını artırma eğilimli TSH salgılar. Bu arada, genellikle organizmada iyotlu tiroyit hormonlarına gereksinimin artmasıyla guatr oluşumuna neden olan bazı koşullar da vardır: Gebelik; emzirme; bölge ya da ülke değişikliği; bazı tedaviler.

TEŞHİS
Klinik belirtiler
Klinik muayenede, tiroyidin aşırı çalışması ya da tiroyit yetmezliği belirtileri olmadığı görülür; bu durumda, yalın guatr teşhisine yönelinebilir.
Guatrın kendisi titizlikle incelenmelidir. Düğümlü ya da yaygın görünümde olabilir.
Elle muayenede tiroyit bezinin yüzeyinde bir ya da birçok kabarıklık ya da düğüm ele gelirse, düğümlü guatr olduğu söylenir. Bu düğümlerin kıvamı sert olabilir.
Yaygın guatr, tiroyit bezinin bütününde bir büyümedir; bazen küçük hacimli, bazen normal sınırlarda, bazense tersine, göğüs kemiğinin üstüne sarkan bir kursak görünümü verecek biçimde aşırı hacimli olabilir. Koşullara göre çok değişik kıvamlardadır.
Bütün yalın guatrlar, yutkunmada hareket eder; yani, hasta tükürüğünü yutarken, yukarı çıkar.
Genellikle yalın guatr tehlikesizdir; tek sakıncası estetik açıdan görünümü az ya da çok bozmasıdır.
Gene de, tamamlayıcı muayeneler mutlaka uygulanmalıdır.
Tamamlayıcı muayeneler Röntgen incelemeleri
Bazen normal yerinde olmayan ya da göğüs içinde bir guatr ve kireçler ortaya çıkarır.
Hormon incelemeleri
Bu dolaysız hormon incelemeleri ve iyotlu tiroyit hormonlarının çevresel etkilerinin araştırılması, pek ilgi çekici bilgiler sağlamaz; ancak sonuçlar normalin dışında olursa değeri olabilir.
Tiroyit iyot 131 dağılım çizelgesi
Kuşkusuz en yararlı incelemedir. Guatrın iyodu türdeş biçimde mi ya da tersine türdeş olmayan biçimde mi (bu son durumda bütünüyle mi ya da düğümlü bir dağılıma göre mi) bağladığının anlaşılmasını sağlar. Takınılacak tutum bakımından bu bilgiler çok önemlidir.
Mikroskop incelemesi
Bazen, tiroyit bezinden bir parça alınarak mikroskopta incelemek gerekebilir.

Evrim
Genellikle, yalın guatrların evrimi iyidir. Yumuşak kıvamlı ve yeni ortaya çıkmış olan guatrlar, ilaç tedavisinden büyük ölçüde etkilenirler. Oysa bağdokusu olan guatrlar gerilemez, hattâ hacimce artabilirler. Bu sırada bazı ihtilatlar ortaya çıkabilir.
Tiroyit bezinin içinde bir kanama görülmesine oldukça sık raslanır. Kanama apansızın oluşur ve şiddetli bir ağrıyla birliktedir. İğneyle girerek kanı boşaltmak ya da cerrahi tedavi gerekebilir Cdüğümlü-kistli guatrlar). Yalın guatr, bir tiroyit iltihabının, hattâ bir kanserleşmenin oluşumuna elverişli bir zemin oluşturabilir.
Bazen yalın guatr, tiroyidin aşırı çalışmasına (ender olarak) ya da tiroyit yetmezliğine (daha sık) dönüşebilir.
Ayırıcı Teşhis
-Yalın guatrların, Basedow hastalığından, asivegen tiroyit iltihaplarından ve tiroyit bezi kanserinden ayırt edilmesi gerekir.
Tedavi
Bazı yalın guatrlara hiç bir özel tedavi gerekmez. Ama genellikle 2 yıldan az bir süre geçmişse, yalın guatr, iyot 131′le yapılan incelemeden sonra, tiroyit özleriyle yapılan tedaviden oldukça iyi yararlanır. Bu tedavi, hastalığı geriletebilir; ama, ara verilmeden uygulanmalı, hattâ bazı koşullarda (sözgelimi gebelik) miktarı artırılmalıdır.
Bazı ihtilatlar karşısında, iyot 131′i bağlamayan bir düğüm varsa, cerrahi girişim gereklidir. Bu girişim ilaç tedavisiyle tamamlanabilir.
Sonuç
Yalın guatrların evrimi genellikle iyidir; gene de, ortaya çıkabilecek ihtilatları gözden kaçırmamak gerekir.
Guatr görünümünde bir değişme, organizmada genel bozukluklar belirmesi dikkati çekmelidir.
Düzenli uygulanan yalın bir ilaç tedavisi iyi sonuçlar verebilir.