İç salgı bezleri sistemi ?

İçe salgı yapan bir bez ya da bir içsalgı bezi, kan dolaşımına genellikle doğrudan dökülen özel bir madde (ya da hormon) yapan bir bezdir. Böylece hormon, bir başka organa ya da organizmanın öteki yapılarına bir haber taşıyarak, çıkış yerinden uzağa iletilir. Dışsalgı bezleri ya da dışa salgı yapan bezlerin tersine, içsalgı bezlerinin dışa kanalı yoktur. Burada inceleyeceğimiz içsalgı bezleri, tiroyit bezi (ya da tiroyit cismi), paratiroyit bezleri, böbreküstü bezleri ve kuşkusuz tümünü denetim altında tutan hipofizdir. Hipofiz, biri ön (an-tehipofiz), öteki arka (posthipofiz) iki bölümden oluşur. Hipofize, bir bez olmayan, ama son derece önemli bir yapıyı da eklemek gerekir: Hipotalamus. Hipotalamus, beynin tabanında bulunan hipofizin (dolayısıyle de yukardaki bezlerin) işlevini yöneten sinirsel bir yapıdır.

Bu arada organizmanın başka bazı yapılarının da içsalgı tipinde çalıştığını belirtmek gerekir; ama onların incelenmesini, içlerinde bulundukları organlarla birlikte yapmak daha doğru olur. Sözkonusu yapıların başlıcası üreme bezleridir (yumurtalıklar ve erbezleri). Ayrıca pankreas, karaciğer, hattâ mideonikiparmak barsağı bütünü ve gebeliğe bağlı, geçici bir organ olan, tıpkı bir içsalgı bezi gibi davranan eteni de saymak gerekir. Erbezi üstü ve timüsün hâlâ bilinmeyen yönleri vardır. Yalın ve her duruma uygulanabilecek bir plana göre, içsalgı bezlerinin tümünün işlevi çizimsel olarak gösterilirse 5 temel düzey ayırt edilir.
1. DÜZEY
Beyin kabuğu ve sinir sisteminin kabukaltı diye nitelenen oluşumları. Bu yapılar, kendilerine yollanan haberleri özel bir dilde kodlar ve hipotalamus çekirdeklerine aktarırlar.
Ruhsal etmenler (heyecanlar), duyumsal etmenler (ışık) olaya karışabildiğinden, bu oluşumların rolü son derece karmaşıktır. Sözgelimi, hipo1-talamus çekirdeklerinin işlevini ve içsalgı sistemi zincirinin halkaları aracılığıyla, çok değişik organları etkileyebilirler.
2. DÜZEY
Hipofizi (ön ve arka lobunu) yönetmeye yönelik gerçek hormonlar yapan hipotalamus çekirdekleri.
3. DÜZEY
Çevresel diye nitelenen içsalgı bezlerinin işlevini yöneten hipofiz.
4. DÜZEY
Çevresel içsalgı bezleri. Bunlar tiroyit, böbreküstü bezleri, yumurtalıklar ve erbezlerini kapsar. Paratiroyit bezleri bu sisteme bağımlı değildir.
5. DÜZEY
Çevresel içsalgı bezleri tarafından yapılan hormonların alıcıları yada hedefleri. Bütün organizmanın içsalgı sistemi tarafından etkilendiği kabul edilebilir.
Bu genel tanımı tamamlamak için, inici diye nitelendirilen bu buyruk verici sisteme, ters yönde (geri denetim ya da feed-back) etki yapan bir denetim sistemini de eklemek gerekir. Sözkonusu sistemi, içsalgı bezlerinin her birinin fizyoloj isiyle birlikte açıklayacağız.
Bu çift yönlü çalışma, içsalgı işlevine (iç ortam)! düzenleme rolüne bütünüyle uygun, sonsuz bir esneklik sağlar.